Það breytir ekki því að öll þessi átök og umræða er allt í senn leiðinleg, hægfara og slítandi. Verst er öll reiðin og ógeðið sem skaðar svo mörg. Í dag er flestum orðið ljóst að allt manngert böl, frá sárafátækt yfir í hvers kyns ofbeldi og vistkerfisvanda, á rætur í hugarfari okkar. Þess vegna er svo erfitt að breyta. Hugarfar er svo margslungið. Langþróað.
Flest myndu samþykkja þá fullyrðingu að mannkyn sé í grunninn skynsamt og úrræðagott. Engu að síður er árangur okkar tamarkaður og ítrekað logar þjóðfélagið okkar í átökum að ekki sé minnst á heimsmálin. Nú eru það stórlaxarnir í heitapottinum.
Af hverju er þetta svona? Ég tel ástæðuna vera þá að við séum vanvirk í hugsun og set það fram í fimm liðum:
Þessi vandi á sér árþúsunda gamla sögu sem fræðafólk hefur greint og rakið með ýmsum hætti. Mér virðast fimm vanvirkar tilfinningar birtast jafnt í samskiptum einstaklinga og þjóða sem samsvara hverjum lið. Þar á ég fyrst við andúðina og ógeðið sem við færum gjarnan yfir á einstaklinga og hópa í þrá okkar eftir því að vera sjálf hreinni og æðri. Næst er ásökunin og sektarkenndin sem við ræktum í margvíslegu samhengi. Í þriðja lagi er það samanburðurinn sem við ástundum líkt og af áráttu í daglegu lífi svo öfund grasserar. Þá er þarna skömmin sem við berum innra með okkur vegna þess að við erum oft svo ein og kvíðin. Loks skortir margt fólk heilbrigða samlíðun með sjálfu sér og situr því uppi með laskað sjálfsmat.
Eigi okkur að auðnast að draga úr fátækt og öðrum yfirgangi gagnvart mönnum og náttúru, að kynferðisofbeldi meðtöldu, tel ég að takast verði á við tíðarandann og tilfinningarnar sem eru að verki. Hugarfarið sem veldur kynferðisofbeldi er sama hugarfarið og veldur vistkerfisvanda, fátækt og öllu öðru manngerðu böli.
Ég vil horfa á #MeToo í þessu stóra samhengi og hvetja okkur öll til að hætta ekki að hreyfast, breytast og batna því sannleikurinn er sá að við megum engan tíma missa. Kynferðisofbeldi er ævaforn birtingarmynd þess vanvirka ástands sem nú mætir okkur í bráðnandi jöklum og súrnandi hafi. Konur eru staðnar á fætur og segja: Hættið að meiða okkur í nánum tengslum! Á sama tíma bylta viskerfi jarðar sér og segja sama hlut. Reiðin er svo þykk að það mætti skera loftið.
Enginn getur gengið fram sem handhafi sannleikans og lausnanna í þessum efnum. Þó vil ég segja að ef við sjáum að vandi heimsins eigi rætur í vanvirku ástandi mannkyns þá munu varanlegar lausnir líklega tengjast huggun og heilun fremur en siðbót og vandlæti. Og þær munu alltaf frekar laðast fram í menningu þar sem opið samtal er ástundað af krafti, ekkert form mannlegrar þekkingar hundsað og raddir ekki þaggaðar. Þannig tekst okkur betur að halda hvert öðru ábyrgu um leið og við þrengjum ekki heimildavalið í leit að svörum. Í þessu ljósi skil ég orð meistarans frá Nasaret: Sannleikurinn mun gera ykkur frjáls.
